- অনিল আগৰৱালা ডায়লগ, ২০২০ - ভাৰতৰ পৰিবেশ সাংবাদিকসকলৰ সৰ্বভাৰতীয় সন্মিলন

 (সাদিন বিহু সংখ্যাত প্ৰকাশৰ বাবে এই প্ৰতিবেদন লিখা হৈছিল।  বিহু সংখ্যা সাদিন প্ৰকাশ হৈ নোলোৱা বাবে  ব্লগৰ জৰিয়তেই পপ্ৰকাশ কৰিলোঁ) 

পৰিবেশৰ ওপৰত  সংবাদ  পৰিবেশন  কৰিবলৈ ভালপোৱা  আৰু পৰিবেশ জানিবলৈ সততে ইচ্ছুক হৈ থকা একাংশ সাংবাদিকে ফেব্ৰুৱাৰী মাহৰ ৯ ৰপৰা ১১ তাৰিখলৈ সমবেত হোৱাৰ লগতে নিজৰ দক্ষতা বিকাশৰ ক্ষেত্ৰতো এক  অনন্য সুযোগ লাভ কৰিছিল। এই  তিনিওটা দিনতে ৰাজস্থানৰ আৰাৱলী পৰ্বতমালাৰ পাদদেশত অৱস্থিত আালাৱাৰৰ  নিমলি নামৰ ঠাইত ভাৰতৰ বিভিন্ন প্ৰান্তৰ পৰিবেশৰ সাংবাদিকতা কৰি অহা প্ৰায় ৭০ জন সাংবাদিক আৰু ৩০ গৰাকী  পৰিবেশ বিশেষজ্ঞক লৈ  দেশৰ  অগ্ৰণী পৰিবেশ সংস্থা  চেণ্টাৰ ফৰ চায়েন্স এণ্ড এভাইৰনমেণ্ট - এ (চি এচ ই) অনুষ্ঠিত কৰে অনিল  আগৰৱালা  ডায়লগ, ২০২০ –শীৰ্ষক তিনিদিনীয়া  পৰিবেশ  সন্মিলন ।উল্লেখযোগ্য যে,  সংস্থাটোৱে ভাৰতৰ অগ্ৰণী পৰিবেশ কৰ্মী অনিল আগৰৱালাৰ নামত নিমলিত প্ৰায় ৩৫-বিঘা জোৰা  এলেকাত গঢ়ি তোলা প্ৰশিক্ষণ কেন্দ্ৰটোত বিগত ২০১৭ চনৰপৰা প্ৰতিবছৰে  ভাৰতৰ পৰিবেশৰ  ওপৰত সংবাদ পৰিবেশন কৰিবলৈ আগ্ৰহী সাংবাদিক আৰু  সম্পাদকসকলক লৈ এই বিশেষ সন্মিলনৰ আয়োজন কৰি আহিছে। এই সন্মিলনৰ উদ্দেশ্য  হৈছে  দেশৰ বৈচিত্ৰময় প্ৰকৃতি, পৰিবেশ, জলবায়ুৰ  পৰিবৰ্তন আৰু  মানুহৰ ওপৰত ইয়াৰ প্ৰভাৱ   মানুহ  আৰু প্ৰকৃতিৰ সম্পৰ্ক লগতে পৰিবেশৰ বিচিত্ৰতাৰ সতে সাংবাদিকসকলক অৱগত কৰোৱা  আৰু পৰিবেশ সংক্ৰান্তীয় জলন্ত সমস্যাবোৰক লৈ সংবাদ পৰিবেশন কৰিবৰ বাবে তেওঁলোকক আগ্ৰহী কৰি তোলা।

সংবাদমাধ্যমত পৰিবেশ সংক্ৰান্তীয় বিষয়বোৰ গুৰুত্বসহকাৰে  প্ৰকাশ  কৰিবলৈ এদল বিশেষভাৱে দক্ষতা থকা  সাংবাদিকৰ প্ৰয়োজন হয়। কিন্তু আমাৰ সংবাদ মাধ্যমৰ প্ৰচলিত ধাৰাটোত  কেৱল পৰিবেশৰ সংক্ৰান্তীয় খবৰ পৰিবেশন কৰিবলৈ সাংবাদিক এজন  সাধাৰণতে  নিয়োগ কৰা নহয়।  ফলত  জলন্ত পৰিবেশজনিত সমস্যাবোৰৰ বহুতো খুটি-নাটি  কথা সাংবাদিক সকলে  নজনাকৈ  থাকি যায়।  এইক্ষেত্ৰত  চি এচ ই- য়ে প্ৰতিবছৰে  আয়োজন কৰা এই সন্মিলনখনে আৰু  ধুনীয়া  পৃথিৱীখনৰ বায়ু-পানী-পৰ্বত-ভৈয়াম আৰু হাবিবোৰ  নিৰোগী  কৰি ৰখাৰ ক্ষেত্ৰত  সাংবাদিকসকলে লিখনিৰ মাজেৰে সৃষ্টি কৰিবপৰা সজাগতাৰ ক্ষেত্ৰত এক নতুন আশাৰ সঞ্চাৰ কৰিছে।ইয়াৰ বাবে প্ৰতি বছৰে চি এচ ই- ১ সঞ্চালকপ্ৰধান তথা বিশ্বখ্যাত পৰিবেশ সংক্ৰান্তীয় আলোচনী ‘ডাউন টু আৰ্থ'ৰ  বিশিষ্ট  সম্পাদক  সুনীতা নাৰায়নৰ নেতৃত্বত এদল বিশেষভাৱে প্ৰশিক্ষণপ্ৰাপ্ত সাংবাদিক তথা বিশেষজ্ঞই  প্ৰস্তুত  কৰা কিছু  নিৰ্দিষ্ট বিষয় নিৰ্বাচন কৰি লৈ ভাৰতৰ পৰিবেশৰ এক বিস্তৃত প্ৰতিবেদন  প্ৰস্তুত কৰে।  উদাহৰণস্বৰূপে, State of India’s  Environment Report, 2020 – শীৰ্ষক প্ৰতিবেদনখনত অধ্যয়নভিত্তিক অধ্যায়সমূহ গুৰুত্ব সহকাৰে  যুগুত কৰা হয়। এইবাৰৰ এই প্ৰতবিদেনত সন্নবিষ্ট  হোৱা  অধ্যায়কেইটা হৈছে -- জলবায়ুৰ পৰিবৰ্তন, প্ৰব্ৰজন, কৃষি, বায়ু প্ৰদূষণ, বন আৰু  বন্যপ্ৰাণী, বহনশীল  বাসভূমি, শক্তি,  প্লাষ্টিক, নদী,  পানী আৰু অনাময়, পানীৰ সংৰক্ষণ, পুষ্টি আৰু হিমালয়। সন্মিলনত এই কেউটা দিশৰ ওপৰতে আলোচনা কৰা হয়

।

সন্মিলনত ভাৰতৰ পৰিবেশৰ বিষয়ে জানিবলৈ পোৱা বিষয়বোৰৰ বহুতো দিশ আছিল  ইতিবাচক আৰু বহুবোৰদিশ সঁচাকৈয়ে উদ্বেগজনক। সমল ব্যক্তি হিচাপে অহা বিশেষজ্ঞসকলে আকৰ্ষণীয়  বক্তব্যৰে সাংবাদিকসকলক নানা তথ্যৰ যোগান ধৰাৰ লগে লগে তেওঁলোকৰ বিভিন্ন প্ৰশ্নৰো উত্তৰ দিছিল। খু-দুৱনিবোৰ জানিবৰ বাবে এই বিশেষজ্ঞসকল আছিল উপযুক্ত ব্যক্তি।  এনে  ইতিবাচক  দিশবোৰৰ ভিতৰত  আকৰ্ষণীয়  আছিল  ভাৰতৰ ব্ৰাঘ্যপ্ৰকল্পৰ  তথ্য।    ব্ৰাঘ্যপ্ৰকল্পৰ জৰিয়hi I'mতে প্ৰথমবাৰৰ বাবে কেমেৰা ট্ৰেপিং পদ্ধতিৰে ভাৰতব বাঘৰ সংখ্যা জৰীপ কৰাৰ পিছত ২০১৮ চনত ভাৰতৰ বাঘৰ সংখ্যা হৈছেগৈ ২,৯৬৭। উল্লেখযোগ্য যে, ২০০৬ চনৰ জৰীপ  অনুসৰি  ভাৰতৰ বাঘৰ সংখ্যা আছিল ১,৪১১ । ২০১০ চনত এই সংখ্যা  হয়গৈ ১,৭০৬ আৰু ২০১৪ চনত ২,২২৬।  এই  ক্ৰমাগত বৃদ্ধি  এফালে  যিদৰে উৎসাহজনক, সেইদৰে এই সাফল্যই  প্ৰত্যাহ্বানো  আনি  দিছে। কিয়নো  বৰ্ধিত  সংখ্যাৰ বিপৰীতে বিচৰণৰ বাবে   সীমিত  অৰণ্যভূমিয়ে সৃষ্টি  কৰিছে প্ৰতিবন্ধকতাৰ।  এটা বাঘৰ বাবে অৰণ্যভূমিত  দীঘলীয়া বিচৰণভূমিৰ প্ৰয়োজন হয়।ইয়াৰ অনুপাতে অৰণ্যৰ আকাৰ বঢ়াব পৰা হোৱা নাই।  বিশেষকৈ জিম কৰবেট  ৰাষ্ট্ৰীয় উদ্যানৰ  দৰে অৰণ্যভূমিত বাঘৰ ঘনত্ব  অতি বেছি । গতিকে বিচৰণভূমি বৃদ্ধি  কৰিবৰ বাবে  একমাত্ৰ   সমাধানসূত্ৰ  হিচাপে  পৰম্পৰাগতভাৱে বাঘৰ বিচৰণভূমি নোহোৱা বন্যভূমিলৈয়ো যাতে বাঘৰ বিচৰণ সম্প্ৰসাৰিত কৰিব পৰা যায়, তাৰবাবে বিজ্ঞানীসকলে দীৰ্ঘম্যাদী  কাৰ্যসূচী  গ্ৰহণ কৰিছে।বাঘ  মাংসভোজী হোৱাৰ হেতুকে পৰম্পৰাগত বিচৰণভূমিৰপৰা  সুকীয়া যিকোনো এখন অৰণ্যত পোনে পোনে মুকলি কৰি দিব নোৱাৰি। এনে ক্ষেত্ৰত  পৰম্পৰাগত বাঘে  বাস নকৰা স্থানলৈ  বাঘৰ  বিচৰণ  মুকলি  কৰাৰ  উপায় হিচাপে  অৰণ্যবোৰ  সংলগ্ন  কৰি এক ‘টাইগাৰ কৰিডৰ' গঢ়ি তোলাৰ আঁচনি গ্ৰহণ কৰা হৈছে, য'ত পৰ্যায়ক্ৰমে তেনেবোৰ ঘাঁহ- বন ৰোপণ কৰা হৈছে, যিবোৰ খাবলৈ  বাঘে  আহাৰ হিচাপে গ্ৰহণ কৰা তৃণভোজী জন্তুৰ আগমণ  হব, আৰু পৰম্পৰাগত অৰণ্যভূমিৰপৰা  ক'ৰিডৰৰ মাজেৰে তেনেকুৱা নতুন এলেকালৈ  বাঘৰ স্বাভাৱিক  প্ৰক্ৰিয়াৰ মাজেৰে  সম্প্ৰসাৰণ হ'ব।  অৱশ্যে, এই গোটেই ব্যৱস্থাবোৰ  কাৰ্যকৰী হবলৈ  অন্তত ২০ বছৰমানৰ প্ৰয়োজন হ'ব। আনহতে অসম বা উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ বন্যভূমি স্বভাৱিকবাৱেই এনে অৰণ্য ক'ৰিডৰেৰে সংলন্ন হৈ থকা বাবে ইয়াত তেনেকৈ বিশেষ সমস্যাৰ সন্মুখীন হবলগীয়া নহ'ব বুলিও উল্লেখ কৰা হয়।

 

২০১৮ চনৰ এই   ব্ৰাঘ্য জৰীপ   কেমেৰা  ট্ৰেপিং পদ্ধতিৰে ২০ খন বাঘৰ বসতি থকা ৰাজ্যৰ ৩,৮১,৪০০ বৰ্গ মাইল এলেকাজোৰা ৰাজ্যক সামৰি প্ৰায় ৪৪,০০০ কৰ্মাচাৰীৰ জৰিয়তে সম্পাদন কৰা হৈছিল।  ২৫,৭৬০-টা  স্থানৰ কেমেৰাত  আবদ্ধ হোৱা ৩৫ নিযুত ফটোত ৭৬,৫২৩ খন বাঘৰ আৰু ৫১,৩৩৭ খন নাহৰফুটুকীৰ ফটো উপলব্ধ হৈছিল। প্ৰত্যাহ্বানৰ কথাটো হৈছে যে, ২০১৪ চনৰপৰা প্ৰতিবছৰে ৬ শতাংশকৈ বাঘৰ সংখ্যা বৃদ্ধি পোৱাৰ বিপৰীতে   বাঘৰ  পৰম্পৰাগত বসতিভূমিৰ ২০ শতাংশ হেৰুৱাবলগীয়াও হৈছে। গতিকে  সংবাদমাধ্যমত বাতৰি পৰিবেশনৰ বেলিকা অধিকাংশ সাংবাদিকেই  বন্যপ্ৰাণী সংৰক্ষণৰ দিশটোত উদ্বিগ্নতা প্ৰকাশ  কৰাৰ সমান্তৰালভাৱে চৌপাশৰ  হাবি-বনবোৰ জনাৰ ক্ষেত্ৰত আগ্ৰহ প্ৰকাশ নকৰাৰ কথাটোও বিশেষজ্ঞসকলে উল্লেখ কৰে। সেইদৰে বনাঞ্চলৰ প্ৰসংগ উল্লেখ কৰোঁতে সাধাৰণতে বনাঞ্চলৰ ওপৰত নিৰ্ভৰ   কৰি চলি   অহা মানুহবোৰৰ  জীৱন -জীৱিকাৰ প্ৰসংগটো আওকাণ কৰা হয়।  চি এচ ই -ৰ  সঞ্চালক  সুনীতা নাৰায়নে কয় যে, ভাৰতবৰ্ষ বিশ্বৰ আন প্ৰান্তৰ তুলনাত  পুৰণিকালৰে পৰাই এখন অতি বেছি  জনবসতি  থকা দেশ আৰু অতীজৰেপৰাই  ভাৰতীয়  লোসকলে অৰণ্যৰ সতেই  বাস কৰিছে, অৰণ্যৰ বাহিৰত নহয়  --  এই অৰ্থত ভাৰতৰ অৰণ্যসম্পদো এক কথাত কবলৈ গ'লে  ‘বসতি অৰণ্য (Habitat Forest) হে , সেয়েহে ভাৰতবৰ্ষত মানুহৰ খোজ নপৰা অৰণ্যভূমি অতীতৰেপৰাই তেনেকৈ নাই। এই কথাবোৰৰ বিশদ আলোচনাই সন্মিলনখন আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিছিল। 

ভাৰতৰ নদী-ব্যৱস্থাৰ ওপৰতো আলোচনাই ঠাই পাইছিল। ভাৰতবৰ্ষত নদীবোৰৰ এক  ব্যাপক প্ৰাকৃতিক সংযোগী অৱবাহিকা  আছে। এইবোৰৰ ভিতৰত  দেশৰ মুঠ জলভাগৰ ৪০ শতাংশ হিমালয় পাৰ্বত্যমালাৰপৰা সাগৰলৈ কঢ়িয়াই নিয়ে। কিন্তু কেন্দ্ৰীয় জল আয়োগৰ তথ্যই দেখুৱাইছে যে, ১৯৮৪-৮৫ চনৰপৰা ২০১৪-১৫ চনৰ ভিতৰত ঘৰুৱা ব্যৱহাৰ, কৃষি আৰু  উদ্যোগখণ্ডত ব্যৱহাৰ  ইমানেই  বৃদ্ধি পাইছে যে, সিন্ধু নদীৰ জলভাগে  কঢ়িয়াই নিয়া জলভাগৰ  ২৭.৭৮ বিলিয়ন কিউৱিক মিটাৰ কমি গৈছে, যি কাবেৰী নদীৰ সমুদায়  জলভাগৰ সমান। ব্ৰহ্মপুত্ৰত সৰ্বাধিক ৯৫.৫৪৬ বিলিয়ন কিউৱিক মিটাৰ আৰু গংগাত ১৫.৫ বিলিয়ন কিউৱিক মিটাৰ জলভাগ কমি গৈছে। নদীৰ বৈ যোৱা অংশ ২০০৪-০৫ চনৰপৰা ২০১৪- ১৫ চনৰ ভিতৰত সিন্ধু নৈ এক শতাংশ, গংগা ২.৭ শতাংশ আৰু ব্ৰহ্মপুত্ৰত ০.৬ শতাংশ হ্ৰাস পাইছে। নদীৰ প্ৰদূষণৰ বিষয়েও  অতি গুৰুত্বসহকাৰে আলোচনা কৰা হয়।  অতীত কালৰেপৰাই  নদীত আৱৰ্জনা পেলোৱা হয় যদিও  নদী এখনৰ বোৱতী ধাৰাৰ  স্বাভাৱিক  শোধন ক্ষমতাৰে কিছু  পৰিমাণে  সেই প্ৰদূষণ ৰোধ কৰিবলৈ সক্ষম। কিন্তু ভাৰতৰ বহুবোৰ নদী ইমান বেছিকৈ প্ৰদূষিত যে, সেইবোৰে স্বাভাৱিক শোধন  ক্ষমতা কেতিয়াবাই হেৰুৱাই পেলাইছে। অৱশ্যে ভাতৰত আন অংশৰ নদীৰবোৰৰ তুলনাত উত্তৰ-পূব ভাৰতৰ নদীবোৰ কিছু পৰিমাণে পৰিস্কাৰ। কিন্তু জধে-মধে হোৱা কয়লাখননে বিশেষকৈ অসম, নগালেণ্ড আৰু মেঘালয়ৰ কিছুমান নদীৰ জলধাৰা অতি বেছিকৈ দূষিত কৰি পেলাইছে। নদী-অৱবাহকিাৰ বিলবোৰৰ ওপৰতো সন্মিলনে আলোকপাত কৰে।

সন্মিলনত  বায়ু প্ৰদূষণৰ দিশটোৰ ওপৰতো গুৰুত্বসহকাৰে আলোচনা কৰা হয়। বিশেষকৈ দিল্লী মহানগৰীৰ বায়ু প্ৰদূষণৰ দিশটোৰ বিশদ অধ্যয়নভিত্তিক এক আলোকপাত কৰে চি এচ ই-ৰ কাৰ্যবাহী সঞ্চালক অনুমিতা ৰায়চৌধুৰীয়ে। অধ্যয়নৰ সময়ত দেখা গৈছে যে দিল্লী  চৰকাৰে হাতত লোৱা বিভিন্ন কাৰ্যসূচীৰ ফলত  সামগ্ৰীকভাৱে বায়ু প্ৰদূষণ হ্ৰাস পাইছে যদিও  খৰালি কালৰ প্ৰদূষণৰ মাত্ৰা অতি বেছি। হিমালয়ৰ বৰফ, বৰফৰ গলা,  অস্বাভাৱিক  বৰষুণৰ বিষয়ে আলোকপাত কৰি  গভীৰ উদ্বিগ্নতাৰে বিশেষষজ্ঞসকলে কয় যে, হিমালয় এলেকাত বাস কৰা বহুতো জনগোষ্ঠীয়ে ‘জলবায়ুৰ পৰবিৰ্তন'ৰ কথ নাজানিলেও জলবায়ুৰ পৰিবৰ্তনৰ বাবে হোৱা বিৰূপ প্ৰতিক্ৰিয়াবোৰৰ তেওঁলোক ইতিমধ্যেই ভূক্তভোগী।  ইতিমধ্যে  ২০১৯ চনত ইণ্টাৰনেচনেল চেণ্টাৰ ফৰ ইণ্টিগ্ৰটেড  মাইউণ্টেইন ডেভেলপমেণ্টে - এ প্ৰথমবাৰৰ বাবে ২০০ বিজ্ঞানী  আৰু গৱেষকক লৈ হিন্দুকোষ এলেকাৰ জম্মু আৰু কাশ্মীৰ, লাডাখ, হিমাচল প্ৰদেশ,  উত্তৰাখণ্ড, চিক্কিম, অৰুণাচল প্ৰদেশ, মেঘালয়, নগালেণ্ড, মণিপুৰ,মিজোৰাম, ত্ৰিপুৰা আৰু অসম আৰু পশ্চিমবংগৰ পাহাৰীয়া এলেকাক সাঙুৰি কৰা  পৰ্যালোচনাত কোৱা হৈছে যে, ২০১৫ চনৰ পেৰিছ  ক্লাইমেট এগ্ৰিমেণ্টৰ আধাৰত  চৰকাৰবোৰে  বিশ্বৰ বৰ্ধিত উষ্ণতাৰ সন্দৰ্ভত  ব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰা হলেও ২১০০ চনৰ ভিতৰত এই এলেকাবোৰৰ এক তৃতীয়াংশ বৰফ গলিব। এনে উষ্ণতাবৃদ্ধি সৰ্বাধিক ক্ষতি কৰিবপৰা ৰাজ্যসমূহৰ এক সূচকো বিজ্ঞানীসকলে নিৰ্ণয় কৰিছে আৰু ইয়াৰ ভিতৰতে শীৰ্ষত আছে অসম,  আৰু  ইয়াৰ পিছতে মিজোৰাম। ৰাজনৈতিক মানচিত্ৰবোৰৰ উৰ্ধলৈ গৈ এইক্ষেত্ৰত সামগ্ৰীক আঁচনি গ্ৰহণ কতৰাৰ ক্ষেত্ৰত বুজা-পৰালৈ অহাৰ দিশটোতো গুৰুত্ব দিয়া হয়।  কিয়েনা পাকিস্তানত বৰষুণৰ পৰিমাণ কমিলে তাৰ প্ৰভাৱ ভাৰততো পৰিব, সেইদৰে হিমালয়ৰপৰা ওলোৱা নদীবোৰৰ জলভাগৰ যিকোনো ক্ৰিয়া-প্ৰতিক্ৰিয়াই  বংগোপসাগৰক প্ৰভাৱিত কৰিহব। তাৰ প্ৰভাৱ ভাৰত  আৰু বাংলাদেশ দুয়োখন দেশৰ ওপৰতে পৰিব।সেয়েহে  পৰিবেশ সংক্ৰান্তীয় বাগধাৰাবোৰে ৰাজনৈতিক  মানচিত্ৰৰ উৰ্ধলৈ গৈ আন্তৰ্জাতিক বুজাপৰাৰ পৰিবেশৰ দাবী কৰে। পৰিবেশৰ সন্তুলন অক্ষুণ্ণ  ৰাখিবলৈ হলে আমিযে ৰাজনৈতিক মানচিত্ৰবোৰৰ উৰ্ধলৈ গৈ আন্তৰ্জাতিক সহযোগিতাৰ মাজেৰে  কাম কৰিব লাগিব -- সেই দিশটোৰ ওপৰত কৰা আলোকপাতে  সন্মিলনখন আকৰ্ষণীয় কৰি তুলিছিল। লগতে এই কথাৰ ওপৰতো আলোকপাত কৰা হয় যে, বতৰৰ আগলি বতৰা, প্ৰাকৃতিক দুৰ্যোগৰ আগজাননী দিয়াৰ দৰে দিশবোৰত ভাৰতে বিশ্বৰ ভিতৰতে ইৰ্ষণীয় সফলতা লাভ কৰিবলৈ সক্ষম হৈছে । যাৰ জৰিয়তে ক্ষয়-ক্ষতিৰ পৰিমাণ বহুপৰিমাণে কমাবলৈ সক্ষম হৈছে, যদিও কৰণীয় বহুতো আছে। 

সন্মিলনত মানৱ প্ৰব্ৰজনৰ দিশটোত আলোকপাত কৰি কোৱা হয় যে, শেহতীয়াকৈ  মানৱসৃষ্ট  সংঘাততকৈ  প্ৰকৃতিসৃষ্ট ঘটনাৱলী যেনে ভূমিকম্প, খৰাং, বান,  আদিৰ  বাবেহে  জীৱন-জীৱিকা  হেৰুওৱা  মানুহৰ  প্ৰব্ৰজন বেছিকৈ হবলৈ ধৰিছে। এইসকলৰ প্ৰব্ৰজন আশাৰ প্ৰবৰ্জন নহয়, বাধ্য হৈ কামৰ সন্ধানত তেওঁলোকে প্ৰব্ৰজন কৰে আৰু অবৈধ মানৱ ব্যৱসায়ৰ পাকচক্ৰত পৰে অথবা অতি অমানৱীয় পৰিবেশত কাম কৰিবলৈ বাধ্য হয়।এইক্ষেত্ৰত আন্তঃৰাষ্ট্ৰীয় অথবা দেশৰ ভিতৰতে হোৱা প্ৰব্ৰজনৰ সঠিক ছবিখন দেখা নাযায়। 

সূৰ্যৰ প্ৰখৰ পোহৰেৰে আশীষধন্য ভাৰতবৰ্ষই ২০১৫ চনতেই  জলবায়ুৰ পৰিবৰ্তনৰ প্ৰতি নিজৰ দায়বদ্ধতা প্ৰদৰ্শন কৰি অহা ২০২২ চনৰ ভিতৰত ১,০০,০০০ মেগাৱাট সৗৰশক্তি আহৰণৰ লক্ষ্যত উপনীত হবৰ বাবে যি কাৰ্যব্যৱস্থা গ্ৰহণ কৰিছে, তাৰ ওপৰতো সন্মিলনত আলোচনা কৰা হয়।  ইয়াৰে ৪০,০০০ মেগাৱাট সৌৰশক্তি ঘৰৰ ছাদত স্থাপন কৰা পেলেনৰপৰাই আহৰণ কৰাৰ সিদ্ধান্ত লোৱা হৈছিল। কিন্তু ২০১৯ চন পৰ্যন্ত ২,১৪১ মেগাৱাট সৌৰশক্তিহে এনেদৰে আহৰণ কৰা হৈছে।

পৰিবেশ  অনুকূলে বাসস্থানৰ  জৰিয়তে  কম পৰমিাণে বিদ্যুত ব্যৱহাৰ কৰিবপৰা আৰ্হিৰ   বাসস্থানৰ ওপৰত  সজাগতা বৃদ্ধি কৰাৰ ক্ষেত্ৰত সন্মিলনে  বিশেষভাৱে  গুৰুত্ব  প্ৰদান কৰে।  উল্লেখযোগ্য যে  নিমলিত থকা  চি এচ ই-ৰ  প্ৰায় ৩৫ বিঘা জোৰা  এলেকাত  স্থাপন কৰা আবাসবোৰ ৰাজস্থানৰ মৰুসদৃশ পৰিবেশৰ সতে খাপ খুৱাই  এনেদৰে ডিজাইন কৰা হৈছে যে, সেইবোৰে অতি প্ৰখৰ ৰদৰ তাপ বা শীতকালৰ  অতিপাত শীত বহু  পৰিমাণে প্ৰতিৰোধ কৰিবলৈ সক্ষম।  ইয়াৰ বাবে কোঠাৰ বেৰবোৰ স্পঞ্জৰ দৰে  ফুটা থকা ইটাৰে দুতৰপীয়াকৈ গাঁঠিৰ মাজত বিশেষৱে নিৰ্মিত কঠিন স্পঞ্জসদৃশ পদাৰ্থ ব্যৱহাৰ কৰা হৈছে,যাতে সেইবোৰে বাহিৰৰ তাপ অথবা শীত ভিতৰৰ কেঠাত সহজে প্ৰৱেশ  কৰিবলৈ নিদিয়ে। সেইদৰে খিৰিকিৰ আইনাবোৰো মাজত ফাঁক ৰাখি দুতৰপীয়াকৈ দিয়া হৈছে। তেওঁলোকে নিজৰ লেবৰেটৰীত শোধন কৰি  ব্যৱহাৰ কৰা প্ৰতিটোপাল পানী  পুনৰ  ব্যৱহাৰ কৰে। এনেদৰে শোধন কৰা পানী  জৈৱ কৃষিপামত দিয়াৰ  লগতে শৌচালয়ত ফ্লাশ্ব হিচাপে ব্যৱহাৰ কৰা হয়। বৰষুণৰ পানীও  সংৰক্ষণ কৰি শোধন কৰি পৃথিৱীৰ গৰ্ভলৈ পঠিয়াই দিয়া হয়, যাক তেওঁলোকে ‘আই  বসুমতীলৈ উপহাৰ' বুলি কয়। আবাসগৃহবোৰৰ পোহৰ সোমোৱা ব্যৱস্থা অতি বিজ্ঞানসন্মত আৰু কম-খৰছী, যাৰ  বাবে ভিতৰত বিদ্যুতৰ  অতি কমকৈ হয়, বা তেনেকৈ নহয়েই। খোৱা-বস্তুকে ধৰি যিকোনো সামগ্ৰী পেলোৱা বা নষ্ট কৰাৰ ক্ষেত্ৰত তেঁওলোক অতি  সতৰ্ক , আৰু  অতিথিৰ বাবে  নিৰ্দষ্টি জাননী দিয়া আছে যাতে খোৱাবস্তু  নষ্ট নকৰে।  আনকি কিমান খাদ্যসামগ্ৰী পেলোৱা হ'ল তাৰ ওজনো কৰে।  বসতি আৱৰ্জনা নিজৰ ঘৰতে যিমান পাৰি  কমাই পেলোৱাৰ পক্ষপাতী।সংস্থাটোৰ  মতে আমাৰ ঘৰত সৃষ্টি হোৱা  জৈৱিক আৱৰ্জনাবোৰৰ ৭০ শতাংশই  পানী, আৰু নিজৰ ঘৰতে এইবোৰ বহুপৰমিাণে কমাই পেলাব পাৰি। তেঁওলোকে জৈৱিক আৱৰ্জনাবোৰেৰে  নিজাকৈ জৈৱিক সাৰ উৎপাদনো কৰে।  শীত-তাপ নিয়ন্ত্ৰিত ব্যৱস্থাও আনতকৈ  সুকীয়া, য'ত অতি কম পৰিমাণৰ বিদ্যুতৰ প্ৰয়োজন হয়। সৌৰশক্তিৰে গা-ধোৱা ঘৰত গৰম পানীৰ যোগান ধৰা হয়। এই সকলোবোৰ ব্যৱস্থাৰ বাবে সংস্থাটোৰ  বাসগৃহবোৰৰ  নিৰ্মাণ ব্যয় আন বাসগৃহতকৈ ১০ শতাংশ বেছি  যদিও বিলাসী সামগ্ৰীৰ ব্যৱহাৰ প্ৰত্যাহাৰ কৰি তেওঁলোকে সেই ব্যয় সমানুপাতিক কৰি ৰাখিছে  বুলি জানিবলৈ দিয়ে। এইদৰেই  আমাৰ দৈনন্দিন জীৱন-প্ৰণালী পৰিবেশ অনুকূল কৰি তোলাৰ ক্ষেত্ৰতো চি চি ই-য়ে এক  দৃষ্টান্ত দাঙি ধৰি আশাৰ সঞ্জীৱনী জীয়াই ৰাখিবলৈ সক্ষম হৈছে। 

আৰাৱলী পৰ্বতৰ পাদদেশত অনুষ্ঠিত এই কেম্পাচৰপৰা তেওঁলোকে  সাংবাদিকসকলৰ বাবে  বিভিন্ন প্ৰজাতিৰ সাপ, এন্দুৰ, কুকুৰনেচীয়া বাঘ, নাহৰফুটুকী,  টোকোৰা চৰাই, পানীপিয়াকে ধৰি বিভিন্ন চৰাইৰ বাসভূমি আৰু  কাঁইটীয়া জোপোহাৰ লগতে  বিশেষকৈ ‘ঢাক' বুলি কোৱা পলাশ গছৰ অৰণ্যৰে ভৰা  আৰাৱলীৰ নিভৃতত  এক ট্ৰেকিঙৰো ব্যৱস্থা কৰিছিল।

এই বছৰ এই সন্মিলনত অসমৰপৰা ভাগ লোৱা আনসকল আছিল দৈনিক অসম কাকতৰ অৰূপ সান্দিল্য, প্ৰতিদিন টাইমৰ মৃণাল তালুকদাৰ আৰু দ্য হিন্দু কাকতৰ ৰাহুল কৰ্মকাৰ।

ৰত্না ভৰালী তালুকদাৰ