আহ নৱাজউদ্দিন মিঞা জোনবাই চুই চাওঁ

নৱাজউদ্দিন  মিঞা   আৰু   মই   য'ত  কথা  পাতিছিলোঁ,  সেয়া  আছিল   অপাৰ  জলভূমিৰ  মাজৰ  এডোখৰ  মৰুময়      তপত  বালি।  এইমাত্ৰ   নৈ  নামি  যোৱা  বালিডোখৰ  পাৰ  হঁওতে  ভৰি  দুখন   বাৰে বাৰে  পলসত  সোমাই  গৈছিল।   পিঠিৰ  লেপ - টপ বেগ,  ডিঙিৰ  ডিজিটেল কেমেৰা,  হাতনি  বেগ  আৰু  কেমেৰাৰ  ষ্টেণ্ডডালৰ  ভাৰ  চম্ভালি কোনোমতেই   খোজ  কাঢ়ি  সেই   পলসৰ  দেশ  পাৰ  হ'ব   পৰা  নাছিলোঁ।  ৰু - ৰুৱাই   বলিছিল  বতাহ ।  কিছুদিনৰ  আগতে  নৈ   নামি যোৱাৰ  পিছত  বালি  শুকাই   পৰা  ওখ  ঠাইবোৰৰপৰা  বতাহে   আচলত   বালিকণা  উৰুৱাই  আনিছিল । গৰু  নে  ম'হ  এটাৰ  ওফ ন্দি  উঠা  শ  এটা  নদীৰ  পানীত   ভাহি    আহিছিল।  বতাহে  উৰুৱাই  অনা  ধাৰ থকা  বালিৰ   কণা  আৰু  ওফন্দি উঠা  শ- টোৰ গেলা  গোন্ধেৰে   গোটেইখন  ধুৱলী - কুৱঁলী  হৈ  পৰিছিল।  আমাৰ   দুয়োৰে  মূৰৰ ওপৰত আছিল   ভৰ দুপৰৰ  বেলি।  

ক'লা  ৰঙৰ  বোৰ্খা  পিন্ধি   মহিলাৰ  দল  এটা   ধীৰে  ধীৰে   শাৰী  পাতি  গৈ আছিল।  শুকান দেহ।  ৰ'দত শুকাই  চৌ- ফলীয়া হোৱা  একোচটা  কাঠৰ দৰে । পাৰত  ৰৈ  থকা কেৰাছিন তেলেৰে  চলা  মেচিন  লগোৱা  চেল'  নাৱত উঠি   সিহঁত  টাউনলৈ  যাব ।  বতাহত  বাৰু   সিহঁতৰ   ঘামে   ভিজা  শৰীৰৰ  টেঙা টেঙা   গোন্ধটো  ভাহি   আহিছে   নেকি।  ক'লা ক'লা বোৰ্খাৰ  তলত  এই  দুপৰৰ টৌ টৌ  ৰ'দজাক   মূৰত  লৈ   সিহঁতক   হাড়গিলাৰ    জাক  এটা  যেন  লাগিছিল ।  

হঠাতে মোৰ   শৰীৰত    সিদিনা  লগ  পাই  অহা   এনে  এধানি  এধানি   হাড়গিলাৰ   জাক  এটা   খপ- জপাই   উঠিল।  চৰৰ   বুকুৰে  ওলাই  আহি   নৈৰ  পাৰৰ  তৰ্জাবেৰৰ  ঘৰৰ  তলত   পৰি  থকা  এধানি  এধানি    এজাক   হাড়গিলা । কোনে পেলাই  থৈ  গ'ল।  নৈ ভাঙি  হেৰোৱা  পঁজাবোৰৰ  শূন্যতাই  টানি  আনিলে   নেকি।  ইমান অসহায় ! যে,  নিজৰ   ছাঁটো দেখিও  উচপ  খাই   উঠিছিল।   ক'লা  বোৰ্খাই   ঢাকি  ৰখা  দেহৰ  তলত  পিৰিকিয়াই  থকা   চকু  কিছুমানহে   ওলমি  আছিল।  ইমান  নিৰ্মল  আৰু  বিষাদে  ধোৱা চকু ।   মই  নিজৰ   চকু  তললৈ  নমাই   আনিছিলোঁ। বোৰ্খাৰ  তলৰপৰা   মই   দেখা নোপোৱা ওঁঠবোৰেৰে  সিহঁতে   কিছু   প্ৰশ্নৰ  উত্তৰ  দিছিল। যেন  উৰুঙা  বাটত   মৰণৰ  সংগীতে   আৱৰি  ৰখা  এক  শোভাযাত্ৰাৰ   মাজেৰে   অহা- যোৱা  কৰিছিলোঁ। এখনি   ভয়ংকৰ  ছবিয়ে  মোৰ  সমুখত  অগা- দেৱা  কৰিবলৈ ধৰিছিল।  বোৰ্খা  ভেদি  স্পষ্টকৈ  দেখিবলৈ  পাইছিলোঁ  কঁপি  কঁপি   ফুলি   উঠিব ধৰা  পদুমকলিৰ  দৰে  নতুন  বুকু। অনুমান কৰি লৈছিলোঁ  অচিৰেই  তচ - নচ  হৈ  পৰিবলগীয়া   কুমলীয়া  জৰায়ুবোৰ । যেন  ফুটিয়াই  খাবলৈ  দিয়া  ৰবাব টেঙাৰ  কোঁহ।  

তেজত ওঁঠ  পখালি  ৰাঙলী  হৈ  পৰিব  নেকি  সময়।          

এখন  বেচৰকাৰী  আৱাসিক   মাদ্ৰাচাৰ  তলত  পাঁচ  ৱক্ত  নামাজ। ধৰ্মীয়  তালিম।  মচোৱা গোম  সাপৰ  দৰে  চুচৰি     ফুৰা  গুজৱ ।  আৰু  কি,  আৰু  কি।   কাঁড়ৰ  দৰে  হৈ   উঠিছিল চাটি - ফুটি  কৌতূহল ।  ৰঙা-   নীলা-   হালধীয়া- সেউজীয়া  কুৰুচা  সূতাৰে কৰা  কিছুমান চানেকি  সিহঁতে  তুলি  ধৰিছিল। পাঁচ  ৱক্ত নামাজৰ   মাজে  মাজে  ঠুনুকা  আঙুলিৰে    কৰা   বৃত্তিমুখী শিক্ষণৰ   চিন।  তাজমহল,  টুপী,  টেবুল  ঢাকনি । এধানি  এধানি  চকুবোৰে  নিজৰ  হাতেৰে  তৈয়াৰ  কৰা  কুৰুচা  সূতাৰ   ঐশ্বৰ্য - বিভূতি  দেখুৱাই  মোৰ   প্ৰশংসাৰ  দাবী কৰিছিল। কেনে  আছিল  মোৰ  সেই   পৰাজয় যে -- বুকু ফাটি  চুৰ্চমৈ  হৈ  পৰিব খুজিছিল, অথচ দূৰত্ব ইমান বেছি যে  বোৰ্খা ভেদি  যাচি দিব নোৱাৰিলোঁ এটি চুমা ।  কি এই হাহাকাৰ  যে সময়  শিল  হ'ল --  আৰু  মই  নতজানু  হৈ  ৰ'লোঁ   সন্দেহ  আৰু   আশংকাৰ   চুচৰি  ফুৰা  এডাল মচোৱা গোম আৰু  ইতিহাসৰ ভাঙিব নোৱাৰা সাঁথৰ সমুখত লৈ।

   

- “ওলাই  আহক! ওলাই আহক! আপুনি দেৰি কৰিছে।”

 

সময় শেষ হৈছিল।  পহৰা  দি থকা কঠুৱা মাত  কি ছুমান  বাহিৰৰপৰা ঠহৰ ঠহৰকৈ কাণলৈ সোমাই  আহিল।  পদুম কলিৰ   দৰে  ফুলি  উঠিব  খোজা বুকু,  কুমলীয়া  জৰায়ু,  আৰু  চকুবোৰ  মোতকৈও  বেছিকৈ  চক  খাই  উঠিল।    একমাত্ৰ   মহিলা গৱেষকৰ   পৰিচিতিটোৰ   সুবাদতেই  এই   ব্যক্তিগত  প্ৰচেষ্টাৰে চলা   আবাসিক  মাদ্ৰাচাটিলৈ   আহিব   পাৰিছিলোঁ । কথা  হবলৈ   মাথো দহ   মিনিট  সময়  দিয়া   হৈছিল।

এই   দহ  মিনিটৰ  ইতিহাস  পাৰ  হৈ  বোৰ্খাৰ তলৰ   চকুবোৰ ৰেপি ৰেপি মোৰ   শৰীৰৰ  ভিতৰলৈ  সোমাই   পৰিল। থাকি থাকি এধানি  হাড়গিলাৰ বোৰ্খাৰ  তলৰ  চকুবাৰে মোৰ   শৰীৰত পিৰিকিয়াই  উঠিল।   

জানো  জানো  বোৰ্খাৰ  তলৰ  জৰায়ু  আমাৰ  গোপন  গৱেষণাৰ   বিষয়।   

এদেও  দুদেও  কৈ  নামিছিল  নৈ।   পানী  যুৱলিত কেইটামান ডৰিক  চৰাই  আপোনমনে  উমলি  আছিল।  নামি  যোৱা নৈৰ  কিছু  কিছু  অংশত চৰবাসী  মিঞাসকলে কৰা খেতিৰ মাটিৰ বড়ো ধানৰ   আগলিবোৰেৰে   জিৰ  জিৰকৈ  বতাহে  ঢৌ খেলাই  আছিল।  যেন  ৰূপালী  বালিৰ ওপৰত  পাৰি  থোৱা  সেউজীয়া  বিচনাচাদৰ।  হাত মেলোঁ,  চুই  চাওঁ  ঢৌ খেলি থকা এই ধাননিৰ  জিৰ্ জিৰ্ স্থাপত্য।   

বাৰে   বাৰে  পলসত  সোমাই   পৰিছিল  ভৰি ।  মোৰ  দূৰ্গতিৰ  প্ৰতি   সমূলি  কাণসাৰ  নাছিল  নৱাজউদ্দিন   মিঞাৰ।  এযোৰ  চাফাৰী  চ্যুট  পিন্ধিছিল  সি। ভৰিত  ৰবৰৰ  চেণ্ডেল।  অথনি  নৈৰ  সিটো পাৰৰপৰা  মোক আনিবলৈ  যাওতে  সি ডিঙিত  এখন  ফুলাম  গামোচা  ওলোমাই  লৈছিল  আৰু  এতিয়া  সেইখনকেই  মুৰত মাৰি লৈ ৰ'দ  আৰু  বতাহৰপৰা ৰক্ষা পাব  খুজিছিল।  বতাহৰ সোঁ-সোৱনি   ভেদি  নৱাজউদ্দিন মিঞাই কি  কব  খুজিছিল  মোৰ  কাণত  সোমোৱাহি  নাছিল। অকণো  মেদ  নথকা  তাৰ  অভ্যস্ত   শৰীৰটোৱে পলসৰ  ওপৰেৰে  জপং  জপংকৈ খোজ  দি  মোতকৈ  বহুদূৰ আগবাঢ়ি  গৈছিলগৈ।  

এই  এটা  মানুহৰ  পিচে  পিচে  আগবাঢ়িছিলোঁ । এই  বতাহ,  এই মৰুময় তপত   বালি, এই  টৌ  টৌ  ৰ'দ,  এই   নৈৰ বুকুত বাৰে বাৰে উফৰি পৰা জীৱন, এইমাত্ৰ নামি  যোৱা নৈৰ বুকুৰ পলসত পোত যাব খোজা  ভৰি   --  এনে  লাগিছিল যেন  এই   সকলোবোৰৰ  বিৰুদ্ধে  যুঁজিবলৈ   নৱাজউদ্দিন  মিঞাই   তাৰ   চাৰে  ছয়  ফুটৰ  শৰীৰটোকেই   ঢাল   কৰি  লৈছিল।   ইমান অবিচলিত!  যে, একোৱেই  টলাব  পৰা নছিল।  লগ  পোৱাৰপৰাই    কোনোবাখিনিত   নৱাজউদ্দিন  মিঞাৰ  প্ৰতি  এক  সহজ  আত্মীয়তাৰ  সুৰ  অনুভৱ  কৰিছিলোঁ।  এই    আত্মীয়তা যেন   বতাহৰ   শূন্যতাত   কঁপি   থকা  এডালি   লাহি  সূতা  ।   এইযে   বানে গৰকা  জীৱন।   নৈয়ে  সামৰি  লব   খোজা  ঠগী। ৰাতিৰ   বুকুত  নৈৰ  গৰা  সৰি  পৰা  ।   লঘোণে - উজাগৰে  মৰা   নাছিল  আমাৰ  কীৰ্তনঘোষাৰ  একুট   একুট   সাধু  ।   বুকুৰ   উশাহ  বুকুত গিলি  জীয়াই  আছিল । কি  কি  নৈ পাৰ  হৈ   আহিলোঁ,  যে  আমি  পাতিব পাৰিলোঁ  অতবোৰ কথা।  স্বগতোক্তিৰ  নৈ  নেকি! যে,   নিৰৱধি   বৈ  থাকে   বুকু   জুৰি  ।   কি  এই   ইকৰা  পাতৰ  পাল  তৰা  নাৱত  উঠোঁ,  নামোঁ --  য'ত   আমাৰ   বাবে  ৰৈ  নাথাকে   এষাৰ   নিচুকণি।  আহিছিল  নেকি  মৰি  এই  পানী।  এৰা,  পানী   মৰে ।  পানী  মৃতক  হয় ।  দুৰ্গন্ধ  ওলায়।  ঐ  নৱাজউদ্দিন   মিঞা,  পানী  মৃতক হয়  ।  আৰু  তোৰ   গাত  পোত  গৈ   থকা  হাজাৰটা   কবৰ  সাৰ  পাই    উঠে । 

মোৰ  গাতো  হবলা   পোতা  কবৰত  বাহ  সজা  পোকবোৰে  লেউ  লেউ কৰে ।  

নৱাজউদ্দিন  মিঞাই  ৰসিকতা  কৰি   বাৰে  বাৰে  কৈছিল  --  ‘তহঁতৰ  এইচ  কাষ্টৰ  মানুহবোৰ...তহঁতৰ  এইচ  কাষ্টৰ  মানুহবোৰ। ' বহু দেৰিলৈকে  কথাটো  বুজি  পোৱা নাছিলোঁ।  তাৰপিছত   ঘপ  কৰে  মনলৈ  আহিছিল,  ‘এইচ  কাষ্ট' --    এক পৰিচিতি।   নাই   নাই ।  হাহাকাৰ  কৰি দিছিলোঁ ।   কি  দৰকাৰ   মোক  এই   পৰিচিতিৰ ।    ওপজাৰ   সময়ত  আমি    কি  সাজ  পিন্ধোঁ ।  শুন। ওপজোঁতে  আমি সকলো নাঙঠ।  তাৰ পিছত দিয়া  হয়   হাড়গিলাৰ  পোচাকৰ  দৰে  পৰচিতিৰ   আপচু  সাজ।   কিন্তু    নৱাজউদ্দিন   মিঞা  এখন  ভয়ংকৰ  দাপোন  হৈ  উঠিছিল ।  আমাৰ  হাতত  আমোঘ  শকতি  --  এখন দেশৰ  নিগাজি    ঠিকনা।  সুৰক্ষিত  ধৰ্ম।  আৰু  সি  নিজে !  এই দেশৰ  চৰৰ  বুকুৰ  এজন মিঞা ।   যি  নিগাজি   হৈও  ঠিকনাবিহীন   হৈ   ৰ'ল দেশৰ  ইতিহাসত ।  বা, ঠিকনা  থাকিও  যি   নিগাজী  হব  নোৱাৰিলে।    অথবা,   এই   দুয়োটা  বাগধাৰাত   পাভ  লুটি   খাই  ওলমি  ৰ'ল।  ক'ৰপৰা  উঠি  আহিছে   এই   ইতিহাস ।   এটা  এটাকৈ   সি  জীৱনৰ  এঘাৰটা  সাধুকথা মোৰ  দুহাতত  তুলি দিছিল।   প্ৰতিটো    সাধু  একেটা  সাধুৰেই   পোৱালি আছিল।   আজলি  পাতি  লৈছিলোঁ  নৈয়ে  গিলা  বালিৰ  দৰে  জৰ  জৰকৈ  আঙুলিৰ  ফাঁকেৰে  সৰকি পৰিব খোজা  সেই  সাধু।  এই   নৈয়ে  জাৰজ  পোৱালিৰ  দৰে  বাৰে  বাৰে   সিহঁতক  প্ৰত্যাখ্যান  কৰিছিল।  কাঠৰ  ফ্ৰেমত  গজালি লোৱা  টিন পাতৰ   ফ'ল্ডিং   ঘৰবোৰ  নাৱত   তুলি  দি,  বকুত  বান্ধি  লৈ   এটা  চৰৰপৰা  আন   এটা চৰলৈ  ঢপলিয়াই  ফুৰিছিল।   মৰাখেতিৰ  ঠানিৰে  সজা  ঘৰবোৰত   অনেক  প্ৰজন্মই   পাৰ  কৰি অহাৰ পিছত    বহু  কষ্টে  থিয়   কৰোৱা  এই  টিনৰ  ঘৰবোৰ  কেনেদৰে  হৈ  পৰিছিল  চৰৰ   বুকুৰ   সম্ভ্ৰান্ত  জীৱনৰ  প্ৰতীক ! আৰু   নৈয়ে  কিমান   নিষ্ঠুৰ   খেল   খেলিছিল ।  ঘণ্টাদিয়েকৰ  ভিতৰতে   কাঠৰ  ফ্ৰেমৰ  পৰা  সোলোকাই   নাৱত তুলি  নি  নতুনকৈ  বহা  চৰত  কোনোবা  এটি  ঘৰ  তুলিছিলগৈ ।  গোহালিৰ  গৰু,  ম'হ,   বাহৰ  পাৰ -  হাঁহ -  কুকুৰা ।  নতুনকৈ  লগোৱা  সৌৰশক্তিৰে  চলা  লাইট,   ফেন,   নতুনকৈ  কিনা  টেলিভিশ্যনৰ চেট ।  জীৱনৰ  ছয়ত্ৰিশটা   বছৰ  আৰু   এঘাৰ  বাৰ  ঘৰ  সলোৱা।   হয়  হয়।   এঘাৰটা   সাধুকথা   একেটা   সাধুৰেই  পোৱালি  আছিল ।  উঘা  আৰু  চেৰেকীৰ  মাজত  ঘূৰি  ফুৰা  জঁট  লগা সূতাৰ দৰে  ।  পানীৰ  বুকুত   জাহ  যোৱা  আৰু  উঠি  অহা  অলেখ  ইতিহাস  নিৰহ - নিপানী  হৈ   উঠিছিল।  বেলিয়ে     লাহ   দিছিল।  হেঙুলীয়া আভাই   চৰৰ বুকু  আৱৰি ধৰিছিল।   নদীৰ  পানীত  শুই  পৰিছিল  সূৰ্য।   নিচা  খাই  ৰাগী  লগা  জীৱৰ   দৰে  আমি  সেই  ইতিহাসৰ   বুকুৰে   চলা - ফিৰা  কৰিবলৈ   ধৰিছিলোঁ।   উশাহ  গোটা  হৈ  আহিছিল।   কি  এই  মহাৰ্ঘ  সময়ত  আমি  এই   ঠাইতে ৰৈ  নিজকে    চাইছোঁ,  -- যে   নৈৰ  প্ৰতি   তাৰ   নাই  ঘৃণা, নাই  অভিমান  --  মোৰ  দৰেই !  যে , --  সি  ভাল  পায়  নৈৰ   বুকুৰ  চৰ,  চৰৰ   বুকুৰ  কহুৱা,  কহুৱাৰ  বুকুৰ  বতাহ  আৰু   বতাহৰ   বুকুত  পাল তৰি ফুৰা   এইখনি   আকাশ -  মোৰ দৰেই!

নৈ  আমাৰ  বুকুৰ  সাকোঁ।  লেপটপৰ  বুকুত  কোনখন  প্ৰতিবেদনে   লিপিবদ্ধ   কৰিব  এই   কথা ।  ডিজিটেল  কেমেৰাই কোনটো ফ্ৰে'মত  বান্ধি  থ'ব  এই   ছবি ।  ইণ্টাৰনেটৰ   মায়াপী  জালিকাই  ক'লৈ  কঢ়িয়াই   নিব  এই   বতৰা ।  যাঃ , দলিয়াই  দিলোঁ।  আহ   নৱাজউদ্দিন   মিঞা  এই  সাকোঁত  উঠোঁ।  পৰিচিতিৰ  সাজ - পোচাক  দলিয়াই   মুখামুখি  হঁও  লঠঙা  সত্যৰ।   সিহঁতে  সত্য মৰি  যোৱা  বুলি   ঘোষণা  কৰিছে ।  আৰু   মৰি  যোৱা সত্যৰ  পিচৰচোৱা  ইতিহাস  বিচাৰি   মই   ইয়াত   ঘূৰ্মুটিয়াই   ফুৰিছোঁহি।   চা,  সত্য  মৰি যোৱা   বুলি ঘোষণা  কৰি   সিহঁতে  কেনেকৈ  সৱ  কথা  সহজ  কৰি  পেলাইছে।  চাল্লা   বাংলাদেশী   দালাল,  ভাবিছ  নেকি   সিহঁতে  আকাশৰ  বুকুত   কংক্ৰিটৰ   ছাদ   সাজি  তহঁতক  তুলি  থ'ব·  এই   নৈৰ   বুকুৰে  তেজৰ  আৰু  এখন  নৈ  বৈ  যাব।  কাটি  উটুৱাই   দিব তহঁতক ।  এই  চুচৰি -  বাগৰি,   লঘোণে - উজাগৰে   গোটোৱা তোৰ  এম  ফিল,   পি এইচ ডি  --  এই তোৰ  চৌখিন   ব্লগ   --  সৱ মৰি যোৱা  সত্য   হ'ব।   মৃতক  হ'ব নৈ,  দুৰ্গন্ধ ওলাব  ।  

ভেঙুচালি  কৰিব  খুজিও  শেহলৈকে   কৰুণ  হৈ  আহিছিল  মোৰ   মাত।এই বীভৎস  ৰসিকতাত  নৈ  উচপ  খাই উঠিছিল।   ৰাতিৰ   বুকুত  ঠলৰকৈ   সৰি  পৰিছিল  এচপৰা  গৰা।  কিন্তু  সিহঁতে  মৃত্যু ঘোষণা  কৰিব  পাৰিলে নেকি  এই  নৈৰ,   নৈৰ  বুকুৰ চৰৰ,  চৰৰ   বুকুৰে  উঠি  অহা   জোনৰ --  এইবুলি  সি  ৰসিকতাটো  মোলৈ  ঘূৰাই    দিছিল।  আমাৰ  মূৰৰ  ওপৰেৰে  আকাশত  ধাৰাল   কাঁচি   এখন  হৈ  ওলমি আছিল   জোনবাই ।  মাহে  ৰমজানৰ   জোনৰ  দৰে।   আকাশৰ  শেতা জোন  কঁপি উঠিছিল।   তেনেহ'লে   কিয়   আমাক  নাকচ   কৰিব  এই    ইতিহাসে,  এই   ভূগোলে ।  

 জোৰকৈ   হাঁহিব খুজিছিল  সি।  চকু ৰঙা পৰি  উঠিছিল।

 

জানো  জানো  মিঞাৰ  পোৱালি  চকুৰ  নিমখ   নদীত   পুতি  ওলাই  অহা  তোৰ    হাঁহি  কিমান গধূৰ ।  

আমাৰ  সমুখত  এখনি  অগাইধনি হাবি  গজি উঠিছিল । সেই   কাননৰ  তৰু - তৃণ - লতিকাই  আমাক মেৰিয়াই  ধৰিছিল। গহৰা  গজা বনৰীয়া  ফুলৰ  সুগন্ধিয়ে  আমাক   মতলীয়া কৰিছিল। ইমান মুখৰ! যে,  কোনেও  কাৰো কথা নুশুনা অৱস্থা। আচ্ছা,--  এইবুলি  সি  ক'লে --  অলৌগুটি  তলৌগুটি খেলোঁ  আহ।  মোৰ  হাতত  এটা  সাধুকথা  দে।   আৰু  তাক  দিবলৈ  ধৰোঁতে মোৰ  হাতত  এখিলা  আগলি  কলাপাত  ওলাল।   কেঁচা  মিথৈ ,  চাম  কঁঠালৰ  ফুট,  বুট - মাহ - আদা,  কলে- নাৰিকলে  সজোৱা  বৰসবাহৰ  প্ৰসাদৰ  এখিলা  পাত।  দিনটো   নামঘৰৰ  কেঁচা মজিয়া   তালে- খোলে -  হাত চাপৰিয়ে,  নেগেৰা- খঞ্জৰীয়ে  তল- ওপৰ হৈ  আছিল।   নিগাজী ঠাই  বিচাৰি   নৈ- কিনাৰৰপৰা  নতুনকৈ  থিতাপি  লৈছিলোঁহি   আমি  তাত।  পিতাই  কেইবামাহৰো  দৰমহা একেলগে পাইছিল।  সৰহকৈ  বৰঙণি  দিছিল  বৰসবাহলৈ।   নতুন  জেগা।  মাছে - পানীয়ে  মিলি  থকাৰ দৰে  কথা ।   সন্ধিয়া  নামঘৰৰ  বৰদেউৰীয়ে  নিজ  হাতে  দিছিলহি   আগলি  কলাপাতত  প্ৰসাদৰ  সেইখিলা  পাত।  

এতিয়া  সাধুৰ  মজাটো  শুন।   পিতাই   ভাদমহীয়াৰ   বৰসবাহৰ  তেল- শলিতাৰ  গোন্ধে  আমোলমোল  সেই  প্ৰসাদৰ            পাত  ওভতাই  দিলে ।   ৰাইজৰ  সতে  মিলি   নামঘৰত  নাম  ধৰাৰ   অধিকাৰ  অন্ত্যজ  শূদিৰৰ   নাছিল ।  সেয়ে  বৰঙণি  লৈও আমালৈ  নিমন্ত্ৰণ  নাহিল  বৰসসবাহৰ  মজিয়াত বহাৰ  ।  অমোঘ   বান্ধোন।   অদৃশ্য  শিকলি।    লাই  পোৱা  শূদিৰে   গললৈকে  জঁপিয়ায়  ।  মনে  সহা  নাছিল  বৰদেউৰীৰ  ।  ৰাইজে  বাৰণ কৰিলেও   আমি   এমা- ডিমা ল'ৰা- ছোৱালীকেইটালৈ  আগলি  পাতখিলা  সজাই তেখেতে  চুচুক - চামাককৈ  আমাৰ  ঘৰ  ওলাইছিলহি।   

এটা  সন্ধিয়াৰ   বুকুৰে   চুচৰি   আহিছিল  মচোৱা  গোম  ।    মুণিচুণি  পৰত  পিতা  আৰু  বৰদেউৰী   বৰপিতাইৰ   তৰ্ক- বিতৰ্কৰ  মাজত  সমুখত  বৰসবাহৰ   প্ৰসাদৰ   আগলি   কলপাতখিলা  লৈ  থৰ  হৈ আছিলোঁ।   কাঠগড়াৰ   আচামীৰ দৰে। মন  উচ-পিচাই আছিল।   বৰপিতাই    উভতি  গ'লেই   জঁপিয়াই   পৰিমগৈ   প্ৰসাদৰ  পাতত।   তৰ্কা- তৰ্কিত   কীৰ্তনঘোষাৰ   একূট   একূট  সাধু  থান - বান হৈ   গৈছিল।  কেঁচা  মিথৈ,  চাম  কঁঠালৰ  ফুট,  কলে- নাৰিকলে  সজোৱা  সেমেকা   গোন্ধটো  পেটৰপৰা  উজাই   আহিছিল।  হেঁপাহৰ   পখী  এটি  চকুৰ আগেৰে   উৰি  যোৱাৰ  দৰে   প্ৰসাদৰ  পাতখিলা  বৰদেউৰীয়ে  শিৰত  তুলি  কঢ়িয়াই  অনা  বৰ পাচিৰ  ওপৰেৰে   উভতি গৈছিল।
 

সেই   নামঘৰত   ভাওনা  নাচালোঁ।  সেই  নামঘৰ  মচা  কুঁৱাৰ পানী  নাখালোঁ।  তথাপি  দেখিলোঁ  সংকীৰ্ণতাৰ  মায়াজাল,  চুৱা - ভালৰ অসূয়া  দূৰ্গতিৰ  আস্তৰণ ভেদি  একোজন  বৰদেউৰী  পোহৰ  হৈ  উঠা।   তেল- শলিতাৰ  গোন্ধে  আমোল- মোল  আগলি  কলাপাতত  প্ৰসাদৰ  পাতখিলা  লৈ   মুণি-চুণিৰ  বুকুৰে  খোজ    কঢ়া ।  মনে নসহা  কোমল  জেগা   এডোখৰৰ  অচিলা  লৈ    বুকুৰ  মাজত  উজলি   উঠা   এই  এচটা  পোহৰ  --   পিতাই  চিনাই  দিয়া  --   হৃদয়ত   তুলি   ল'লোঁ।  ঐ  নৱাজউদ্দিন    মিঞা  আমাৰ   নৈত  সংকীৰ্ণতা  আৰু   ভালপোৱাই   একেটি   ঘাটত  নাও   বান্ধিছিল।  গোড়ামি  ভাৱনা  আৰু  প্ৰেমৰ  অনুভুতিয়ে  একেটি  ঘাটত পানী  খাইছিল।  

এই বুলি   হাঁহি   মাৰি  সাধুকথাৰ  ঘাই  গুটি  তাৰ হাতত  দিলোঁ।   

চকু  ৰঙা পৰি উঠিল।

জানো  জানো  শূদিৰৰ   পোৱালি  চকুৰ নিমখ নদীত  পুতি  ওলাই  অহা তোৰ   হাঁহি  কিমান  গধূৰ।   

নৱাজউদ্দিন  মিঞাৰ  বিবি  জামাতুন নেছা  আখলত সোমাইছিল।  আখলঘৰৰ  মাংস  ৰন্ধাৰ   ফুৰফুৰীয়া  গোন্ধ   ভাহি  আহিছিল।  সৌ সিদিনা  মাত্ৰ  দেশৰ  ৰাজধানীত  এই  মাংসক   নিষিদ্ধ   বুলি  ঘোষণা   কৰা  হৈছিল।  চৰৰ  বুকুৰ  মানুহবোৰৰ  মাজত  এই   নিষেধাজ্ঞাৰ   কথাটো  কাঁইট   এডালৰ  দৰে  খোঁচ  খাই  আছিল। সিহঁতৰ   আখলঘৰৰ  এই  পৰম  উপাদেয়    সুস্বাদু   ব্যঞ্জণৰ  ওপৰত  কৰা  নিষেধাজ্ঞাক  সিহঁতে  সহজে  মানি  লব  পৰা  নাছিল।    অতি   স্পৰ্শকাতৰ    হৈ  পৰিছিল  সময়।  ভুল  সময়ত  আহিলোঁ  নেকি·   এই   সময়ত   মোৰ  দৰে  ‘এইচ কাষ্ট'ৰ   মানুহ   এইদৰে   আহি  ওলোৱাটো   সিহঁতে   সহজে  লব   পৰা  নাছিল।   নৱাজউদ্দিন  মিঞাৰ  অভয় বাণীয়ে  আশ্বস্ত   কৰিব পৰা  নাছিল  সিহঁতক।   চৰৰ    বুকুত    চুচৰি  ফুৰিছিল  সন্দেহৰ   মচোৱা  গোম   সাপ।   মই   সিহঁতক  হালধীয়া   কপৌফুলে  ভৰি  থকা  য়ুংথাম  উপত্যকা নামৰ  পাহাৰীয়া  ঠাই   এখনৰ   জুৰণিত   ‘এইচ কাষ্ট'ৰ   মানুহবোৰৰ   ঘৰত   এইবিধ  উপাদেয়  মাংস ভক্ষণ  কৰাৰ   সাধুকথা   কৈছিলোঁ।  সীমান্তৰ  বৰফে  ঢাকি   ৰখা  সেই খন  পৃথিৱীত  দীঘলীয়া  শীতকালবোৰ  পাৰ  কৰিবলৈ  এই    মঙহ   আখলঘৰত  কাটি  শুকুৱাই   ৰখাৰ  বাদে   আন  উপায়  নথকাৰ   কথা   কৈছিলোঁ।    এই   জীৱটিৰ  নাড়ী-ভুৰুৰ   ভজাৰ   সৈতে  বাঁহৰ  চুঙাত  সজাই  দিয়া  কণীধানৰ    নিচা  লগা  কুহুমীয়া   পানীয়  বাঁহৰ   নলিচাৰে  চুপি  খোৱাৰ  পিছত  শুধ  বগা   বৰফত  জোনৰ  পোহৰ  পৰি  উদ্দাম  হৈ  উঠা   মায়াপী   নিশা  এটাৰ   কথা    কৈছিলোঁ।  নিচা   লগা   ভৰিৰে  দুপিয়াই  দুপিয়াই   জোনৰ তলৰ  বৰফত   নচাৰ    সাধু    ৰ'  লাগি  শুনিছিল  সিহঁতে ।   সঁচায়ে    আছে  নেকি  তেনে  এখনি  ঠাই   এই  দেশত ।   আছে  আছে।   এই  দেশতে  আছে ।  পাহাৰৰ  ওপৰতে   আছে।  নৱাজউদ্দিন  মিঞাৰ   চোতালত   সৌৱা  হাত  মেলিলেই   পোৱা   নৈৰ   বতাহ  সাৱটি   অপাৰ্থিৱ   সুন্দৰতাত   আমাৰ   বুকু  খোল  খাই  গৈছিল ।   বিস্ময়ত  সিহঁতৰ   চকু   ডাঙৰ  হৈ  গৈছিল।   কিমান  বগা  বৰফৰ   শুভ্ৰতা ? নৈৰ  বুকুখনৰ  দৰে  নেকি·   হয়   হয়।  নৈৰ এই    উদং  বুকুখনৰ   দৰেই  । খহে  নেকি তাতো  গৰা ।  গৰা·  গৰা   নখহে  । খহে   পাহাৰ।  নদী-  বান্ধৰ  কংক্ৰিট   সুৰংগই   তল -ওপৰ কৰা   পাহাৰৰ ভংগুৰ   বুকুৰ  মাটি সৰি পৰে। গাঁৱে- মানুহে উচন  যায়। তেনে   উচন যোৱা  গাঁও   ভ্ৰমি   অহাৰ   পিছত    দুভৰিৰ   ফটা  গোৰোহাত   লাগি থকা  ধূলিবোৰ  দেখুৱাইছিলোঁ  সিহঁতক।  

হা-কৰি  মুখ মেলি শুনিছিল। এক  অদ্ভুত দৰদ  আৰু   সহানুভুতিৰে   ঠাইতে  “আল্লাই  ৰেহেম  কৰক”  বুলি    সেই  অজান্তিমুলুকৰ  গাঁওবাসীৰ   বাবে  দোৱা  মাগিছিল।  নৈৰ  উদং বুকুখনৰ দৰে খোল   খাইছিলোঁ  আমি। ওপৰত  শেতা  জোন । মাহে  ৰমজানৰ  জোনৰ  দৰে।থাকি থাকি আমাৰ নাকৰ পাহি  ফুলি  উঠিছিল। 

চাৰি  ভাইৰ সৈতে নৱাজউদ্দিন মিঞাৰ বিশাল সংসাৰ । ঘৰৰ  কাষৰ  সৌ  প্ৰকাণ্ড  ঢিপটোৰপৰা  গৰুৰ  হেম্বেলনি  ভাহি   আহিছিল।  তাৰ   বিশাল   গো- সম্পদ  আৰু  খীৰতি  ম'হৰ  জাকটোৰ  স্বাস্থ্যৰ কথা  ভাবি  সি   নিজৰ   ঘৰতকৈও  ওখকৈ  সিহঁতৰ  বাবে  ঢিপটো   বনাইছিল   আৰু   বৰ   পৰিস্কাৰকৈ   ৰাখিছিল,  যাতে মহ -  ডাঁহে  আমনি  নকৰে।উন্নত  প্ৰজাতিৰ   গৰুবোৰ  ‘হিট'  উঠা,  পেট  চলাৰ দৰে  বেমাৰ -  আজাৰৰ চিকিৎসাও  প্ৰায়  নিজেই   শিকি  পেলাইছিল।   তাৰ  যতন  আৰু  নদীৰ  জুৰ   বতাহজাকৰ  বাবেই গৰু আৰু ম’হৰ জাকটোকে  তেনেকৈ  ৰোগে  আমনি  কৰা নাছিল।    

চৰত খহনীয়া লাগিবলৈ আৰম্ভ কৰিছিল।নৈ আহি সৌ এশমিটাৰ   দূৰত  ৰৈ  আছিলহি।  থাকি  থাকি  ঠলৰকৈ  ৰাতিৰ   বুকুত   সৰি  পৰিছিল   গৰা।  যিকোনো  মুহূৰ্ততে   আকৌ   এবাৰ  ‘শ্বিফট'  হবৰ   বাবে  মানুহবোৰ    সাজু  হৈ   আছিল।  প্ৰকাণ্ড  চোতালখনৰ  কাষে  কাষে  কাঠৰ  ফ্ৰে'মত  টিনৰ  ফ'ল্ডিং  ঘৰবোৰ। মাংসৰ  জোলৰ  সুগন্ধিয়ে মলমলাই উঠিছিল।  চুই  চাইছিলোঁ  নদীৰ  পানীৰ  দৰে  নিজৰ  নিয়মত  চলা সীমান্তৰ   এই   জীৱন।   সিদ্ধ  অথবা  নিষিদ্ধ  কোনো কথাই   ইয়াত  কাৰো  আদেশ মানি  চলা নাছিল।   সকলো  কথাই  নিজৰ  পৰিভাষা  লৈছিল।   এই  ভাৰত-বাংলাদেশ সীমান্তৰ  চৰ এলেকাত সকলোৱে  নিজৰ  নিজৰ  হাতেৰে  লিখি লৈছিল  ইতিহাস।    ইতিহাসৰ  ছাত্ৰ   নৱাজউদ্দিন  মিঞাই   লঘোণে -  উজাগৰে  গোটোৱা  এম ফিল, পি এইছ  ডিৰ    চাৰ্টিফিকেটবোৰ   চাকৰিৰ  বাবে কামত নাহিলেও সীমান্তৰ সুৰক্ষাৰ দায়িত্বত থকা সুৰক্ষা বাহিনীৰ জোৱানসকলৰ পৰা শ্ৰদ্ধা আদায়   কৰাৰ   বাবে  আপুৰুগীয়া  সম্পদ   হৈ  উঠিছিল । তাৰ  তিনিখনকৈ  মেচিন  লগোৱা  নাও  সি  সীমান্ত  নিৰাপত্তাৰক্ষীক   ভাৰাত  দি   থৈছিল।  ইয়াৰ  উপৰিও  আন  তিনিখন   নাৱেৰে  চৰৰপৰা  পাৰলৈ  দৈনিক  যাত্ৰী অনা-নিয়া কৰিছিল।  

নাওকেইখনক লৈ  গৰ্বৰ  শেষ নাছিল  নৱাজউদ্দিন  মিঞাৰ।  “পানী  কি  কথা·   যিদৰে  বাটত তহঁতৰ  গাড়ী,  সেইদৰেই পানীত  মোৰ  নাও।”   চকু  গৰ্বত  নাচি  উঠিছিল।   যেন এইখন   দেশৰ সিয়েই  ৰজা।  

সি  আছিল  জিলাৰ  আটাইতকৈ  সফলতম  দুগ্দ্ধ  উৎপাদক।   বিভাগৰপৰা কেইবাবাৰো  সি পুৰস্কাৰ  পাইছিল।   দুগ্দ্ধ পালনৰ   ৰাজ্যিক  কৰ্মশালাবোৰৰ নিয়মিত  সমল   ব্যক্তি  হিচাপে  আমন্ত্ৰণ পাইছিল।   আজোককাৰ  দিনৰ  গাখীৰৰ   ব্যৱসায়            ক্ৰমে  ডাঙৰ  কৰি  আনিছিল।   বিহাৰৰ পৰা  কিনি  অনা  লাখটকীয়া  উন্নত  প্ৰজাতিৰ   কেইবাজনীও   গৰুৰে  ভৰি  আছিল তাৰ   বাথান।  দৈনিক  দুশ  লিটাৰ   গাখীৰ  নিজৰ  নাৱেৰেই   নি সি  পাৰৰ  টাউনত   বিক্ৰী  কৰিছিল।  সৌ  সিদিনালৈকে       গৰুৰ  চোৰাং  ছালানৰ    ব্যৱসায়টো  বন্ধ নোহোৱা পৰ্যন্ত  বি এচ এফৰ জোৱানৰ সৈতে লগ  হৈ সি  সিমান্তৰ  ইপাৰে -সিপাৰে  চলা ৰমৰমীয়া গৰুৰ  চোৰাং  বজাৰ  এখনৰ  পৰাও  যথেষ্ট   লাভ   উপাৰ্জন  কৰিছিল।  সৌৰ-পেনেলবোৰেৰে উজলাই  তুলিছিল  ঘৰ। দামী টেলভিচনৰ চেট   কি নিছিল।   চিলাই  লৈছিল  চাফাৰী চ্যুট।  বেংকলৈ গ'লে মেনেজাৰে  নিজেই  চকীৰপৰা  উঠি  আহি  সন্মান দিছিল তাক ।  তাৰ বেংক একাউণ্টৰ  সমীহ  আদায় কৰিব পৰা শকতি ইমানেই বেছি আছিল। 

অথচ এই   টকাৰে  নিগাজি  ঠিকনা এটাৰ   বাবে  টাউনত  মাটি  এডোখৰ কোনোমতেই  কিনিব পৰা  নাছিল। বাৰে বাৰে  বিভিন্ন  বিসংগতি  দেখুৱাই  তাক  মাটি এডোখৰ কিনাৰপৰা  বঞ্চিত  কৰা  হৈছিল।  ঠিক এইটো জেগাতেই  বাৰে  বাৰে  হাৰি   গৈছিল  সি।  আজোককাকে  চহৰত   গাখীৰ   বিক্ৰী  কৰিবলৈ বৃটিছৰপৰা  লাভ কৰা পঞ্জীয়ন নম্বৰৰ কাগজখন  সযতনে ৰখা  টিনৰ  বাকচ  এটাৰ  পৰা   উলিয়াই   মোক  দেখুৱাইছিল  সি।   চৰ  ভাগোঁতে   ঘৰ  সলোৱাৰ   সময়ত  এই  দেশৰ  নাগৰকিত্বৰ  প্ৰমাণ  থকা  সকলো  কাগজ-পত্ৰৰে   ঠাই   খাই  থকা  টিনৰ  বাকচটি   নৈৰ   বুকুত   হাতচানি    হবলৈ  নিদিয়াকৈ  ৰাখিছিল ।   এটা  প্ৰজন্মৰপৰা  আন এটা   প্ৰজন্মই   সাঁচি ৰখা  নথি।   টিনৰ   বাকচটোত সযতনে খোৱা   বাহঁৰ  সাফঁৰ  মৰা  চুঙা এটাও  দেখুৱাইছিল সি ।  পৰিয়ালটিৰ  ঐতিহ্যৰ  চিনৰ দৰেই  সেই  সাফঁৰ  মৰা  চুঙাটি   সি  সাঁচি  ৰাখিছিল।  টিনৰ বাকচ  নথকাৰ  কালত সেই  চুঙাতে  উৰপিুৰুষে  সাঁচি  থৈছিল  নাগৰিকত্বৰ প্ৰমাণ দিবলৈ  দৰকাৰ  হোৱা  সকলো নথি। বাৰে বাৰে  নিজকে এই দেশৰ  মানুহ  বুলি প্ৰমাণ দি  দি ভাগৰি নপৰা  নৱাজউদ্দিন  মিঞাই   মোলৈ  চাই  হাঁহিছিল।  

চকুৰ নিমখ  নদীত পুতি  ওলাই   অহা  হাঁহি ।   

এই   সাধুবোৰ   মাথো  তাৰেই   সাধু নাছিল।  এই  দেশৰ  নৈৰ     বুকুত   অলেখ   উপৰিপুৰুষৰ   কবৰ   জাহ  যোৱাৰ   প্ৰমাণ   সাৱটি  থকা টিনৰ  বাকচবোৰ একো একোডাল   মচোৱা  গোম  সাপ হৈ   চৰৰ বুকুত ঘৰ পতা মানুহজাকৰ বুকুত চুচৰি  ফুৰিছিল।  

নৱাজউদ্দিন মিঞাই   এই  মুহূৰ্তত   আগন্তুক   পঞ্চায়ত নিৰ্বাচনত টিকট  পাবৰ বাবে  কিছু  টকা  বিনিয়োগ কৰাৰ কথা ভাবি আছিল। “ইনছাল্লাহ!আল্লাই কৰিলে এইবাৰ  ইলেকচনত টিকেট  পাই  যাম। ”  যোৱা  ৰমজানত   স্থানীয়  বিধায়কে  তাৰ  ঘৰত  চৰৰ  সকলোকে দাৱাত দি একেলগে  খানা খাইছিল।  তেতিয়াৰেপৰাই   উচ্চাকাংখী  হৈ   উঠিছিল সি।   নৱাজউদ্দিন   মিঞাই   জানিছিল  --    ৰাজনৈতিক   শক্তি  আহৰণ কৰিব  পাৰিলেই    নিগাজি   ঠাই   এখনত  সতি - সন্ততিৰ   বাবে  মাটি  এডোখৰ  কিনাটো  সুচল হৈ উঠিব।  মৰিয়া হৈ  উঠিছিল  সি। 

নৈয়ে  গিলা  অনেক  সাধুৰ  মাজতো  পুহি  ৰখা  সপোনৰ  এই   সাধুবোৰ  সি মোৰ  হাতত   তুলি দিছিল। ফকিৰগঞ্জত নদীৰ  পাৰৰ  শহুৰেকৰ ঘৰত  থৈ  জাতীয় বিদ্যালয়ত  পঢ়োৱা ল'ৰাটোক লৈ  তাৰ  গৰ্বৰ শেষ নাছিল।  আঠবছৰীয়া  ল'ৰাটোক ঘৰৰপৰা আতঁৰত  ৰাখি  মনটো  শাঁত  পৰি  থকা  নাছিল  তাৰ।   ডাঙৰ হ'লে  সি পুতেকক  ডে'ইৰী ডেভেলপমেণ্টৰ  ক'ৰ্চ এটা  কৰোৱাই আনিব।   উন্নতমানৰ   গো- পালনেৰে  পুতেক  এজন  বিয়াগোম  গো- পালক হ'ব। নাই নাই। চৰকাৰী চাকৰি বিচাৰি জীৱনটো  নষ্ট  কৰিবলৈ  সি   নিদিয়ে   তাক।নিজৰ ম'বাইলত   ভৰাই  থোৱা  অডিঅ' টে'ইপ  এটা শুনাইছিল । পুতেকে  কৰা  জ্যোতিপ্ৰসাদ  আগৰৱালাৰ ‘অসমীয়া ডেকাৰ  উক্তি'ৰ আবৃত্তি। আবৃত্তি কৰি বিভিন্ন ঠাইত পুৰস্কাৰ পোৱাৰ ট্ৰফী  দেখুৱাইছিল।  মচোৱা  গোম সাপ হৈ বুকুত চুচুৰি ফুৰা সেই দেওলগা টিনৰ  বাকচত  সযতনে ৰখা পুতেকৰ  প্ৰমাণপত্ৰবোৰ  দেখুৱাইছিল। 

নৈৰ উদং বুকুখনৰ  দৰে  খোল  খাইছিলোঁ আমি ।কহুৱাৰ  ফাঁকেৰে  সৰকি  অহা  বতাহত সজীৱ হৈ  উঠিছিলোঁ।  থাকি থাকি ফুলি  উঠিছিল  আমাৰ   নাকৰ পাহি।   

মই  তাক  সিদিনা  দেখা  পোৱা  এধানি   এধানি  হাড়গিলাৰ  জাকটোৰ   কথা  কৈছিলোঁ। এৰি   অহাৰ   দিন   ধৰি থাকি   থাকি  সিহঁতৰ   চকুবোৰে  মোৰ   গাত  পিৰিকিয়াই   উঠাৰ   কথা  কৈছিলোঁ।  সি ভেবা  লাগি চাইছিল ।ইমান ভাল পাব  লাগিলে নিজেই দুখৰ অথাই পানীত পৰিবি। আকৌ  হাঁহি  উঠিছিল  সি। লঘোণ আৰু উজাগৰ নিশাই চেপি থকা ঠাইবোৰত গঢ়ি  উঠা আবাসিক  মাদ্ৰাচাবোৰৰ  অলেখ বৃত্তান্ত কৈ  শুনাইছিল।  কুসংস্কাৰ   আৰু   বাল্যবিবাহৰ  যন্ত্ৰণাই  দগ্দ্ধ  কৰা,  ফুঁটিয়াই  খাবলৈ  সজাই   দিয়া ৰবাব  টেঙাৰ কোঁহৰ   দৰে  তচ - নচ  হৈ  পৰা  সেহ কুমলীয়া  জৰায়ুবোৰৰ  বহুতো  ছয়া- ময়া  অলি -  গলিৰে  সি মোক  পাৰ  কৰাই   নিওতে  বাৰে  বাৰে  শিয়ৰি  উঠিছিলোঁ।   

দিনৰ  ভাগৰৰ  শেষত  সকলো  শুই  নিঃপালি দিছিল।  মোৰ চকুলৈ  টোপনি নামি অহা নাছিল।   মোক  শুবলৈ  দিয়া কোঠাটোত  দুখন বিছনা আছিল।  এখনত  মই   আৰু   আনখনত   নৱাজউদ্দিন  মিঞাৰ   পৰিবাৰ  জামাতুন নেছা  শুইছিল।  তাইৰ    বুকুখনত  নৱাজউদ্দিন   মিঞাৰ  তৃতীয়   সন্তানটি   লিপিট    খাই   আছিল  ।  টিনৰ বেৰ  ভেদি  নদীৰ  এচাটি  বতাহো  সোমাই  আহিব  পৰা  নাছিল।    ইচাট-বিচাট  কৰি  পৰি  ৰৈছিলোঁ।   চৰুৰ   জঞ্জাল   সামৰি ভাগৰত   লাল-কাল  দিছিল  তাই।  জগা কাঠৰ  দৰে  পৰি  আছিল।  কাপোৰ-কানিৰ  সাথন  নাছিল। সৌৰশক্তিৰে চলা টেবুল ফেনখন মোৰ বিছনাৰফালে ঘূৰাই থোৱাৰ বাবে তাইৰ ফালে বতাহ যোৱা নাছিল। গৰমত মানুহজনী সিজি আছিল। মই বিছনাৰপৰা উঠি আহি ফেনখন  তাইৰফালে  বতাহ   লগাকৈ   ঘূৰাই  দিলোঁ।হঠাতে মানুহজীলৈ মোৰ চকু গ'ল।  বুকুৰ  কাপোৰ খহি পিয়াহ দুটা ওলাই  আছে। বুকুতে তাইৰ কেঁচুৱাটো।এখনি অদ্ভুতধৰণে মায়াসনা  ছবি।  অকস্মাতে মোৰ তাইৰ সেই পিয়াহত মুখ দি নিগৰি অহা অমৃতৰ ধাৰাটি চাকি চাবলৈ মন গ'ল।মই তাইৰ  বুকুত  হাতখন থ'লোঁ । জামাতুন নেছা  উচপ খাই সাৰ পাই  উঠিল।বুকুত  চুচৰি  ফুৰা  মচোৱা  গোমডালেহে  যেন   ‘হিচ্চ...' কৈ ফেঁট তুলি উঠিল । শুনা।  মই  ফিচ-ফিচাই ক'লোঁ --  ভয় নকৰিবা। মই চাকি  চাব  খোজো  এই  পিয়াহৰ পৰা নিগৰি অহা অমৃতৰ সোৱাদ ।আছে জানো এই অমৃতৰ  বেলেগ  কিবা  সোৱাদ। সুকীয়া পৰিচিতিৰ  সোৱাদ। শুনা । এইবোৰ কথা জানিবৰ   বাবেই   মই  অলেখ ঠাই   ভ্ৰমি  দুভৰিৰ   ফটা  গোৰোহাত  অলেখ ধুলিকণা সুমুৱাই  ফুৰিছোঁ। আমাৰ  ইতিহাসত চলা-ফিৰা  কৰা এজন   নতুন  পৰ্যটক  হ’বৰ  বাবেই অত   সাধনা  কৰিছোঁ।  

তাই  নিশেব্দ  পৰি  ৰ'ল। তৰ্জনী আঙুলিটিৰে মই সেই  অমৃতৰ ধাৰাটিৰ এটোপাল তুলি আনি চাকি  চালোঁ ।  তাৰপিছত তাইৰ  কপালত চুমা এটা আঁকি দিলোঁ।   

আৰু বাহিৰলৈ  ওলাই  আহিলোঁ । আকাশত  ওলমি  থকা  সৌৱা  জোনবাই।  মাহে   ৰমজানৰ  জোনৰ  দৰে । শেতা আৰু  কঁপি  থকা । তলত তেনেই নিলগেৰে  ব্ৰহ্মপুত্ৰ বৈ গৈছে ।থাকি  থাকি  ঠলৰকৈ  ৰাতিৰ    বুকুত সৰি  পৰিছে  গৰা। মোৰ সাতো  জনমৰ   চিনাকি   এই গৰা  সৰি  পৰাৰ  শব্দ । জানো  জানো   নদীত  নহয়  -- শূন্যৰপৰা  পৰা গৰা  সৰি  পৰে  শূন্যৰ  বুকুত ।

এই  নদী । নদী  আমাৰ বুকুৰ   সাকোঁ। আহ  নৱাজউদ্দিন মিঞা সাকোঁত  উঠোঁ।  আহ  এই  জোনবাই  চুই চাওঁ।

কলী ঔচ --  বগী ঔচ -- ঘেকেচ্।  

------

[ ‘এইচ কাষ্ট'  -- ধুবৰীৰ  চৰ এলেকাবোৰৰ কিছু  মুছলমানসকলে  হিন্দু লোকক বুজাবলৈ ব্যৱহাৰ কৰে । ] 

ৰত্না ভৰালী তালুকদাৰ

১৩ জুন, ২০১৭ চন।